Stomazorg nieuwe stijl
Coachende stomaverpleegkundigen hebben enorme impact op zelfredzaamheid
Voor 2020 deden ongeveer vier op de vijf JBZ-patiënten die een stoma kregen een beroep op thuiszorg. Een nieuwe verpleegkundige aanpak draaide dat om, vertellen stomaverpleegkundigen Franka Mandemaker en Parone van Amstel. Verreweg de meeste JBZ-patiënten bij wie nu een stoma wordt aangelegd, hebben na ontslag geen thuiszorg meer nodig.
Drie zorgtrends: patiënten liggen gemiddeld steeds korter in het ziekenhuis, de vraag naar thuiszorg is (te) groot en mensen willen tegenwoordig zoveel mogelijk zelf ‘regie’ houden over hun ziekteproces. Rond stomazorg komen deze ontwikkelingen bij elkaar, vertelt Franka Mandemaker, stomaverpleegkundige op de polikliniek. “Een stoma krijgen is natuurlijk niet niks!”, zegt ze. “Naast de fysieke verandering moeten patiënten het ook psychisch verwerken. Ze vinden het erg spannend om naar huis te gaan en zelf hun stoma te moeten verzorgen. Om die spanning te verminderen, werd tot 2020 voor 80 procent van de patiënten thuiszorg geregeld.”
Zelfvertrouwen Thuiszorg bleek ook nadelen te hebben. Franka: “Patiënten vinden de afhankelijkheid van de planning van de thuiszorg minder fijn, net als de voortdurende wisseling van thuiszorgmedewerkers. Het idee ontstond om in het ziekenhuis veel actiever zelfzorg te stimuleren. In 2020 startte daarvoor het project Care-for-stoma, in samenwerking met een speciaalzaak in medische producten. We maakten nieuwe werkafspraken en zorgden voor goed voorlichtingsmateriaal. Sindsdien werken we vanaf dag 1 na de operatie toe naar zelfredzaamheid.”
Parone van Amstel: “Veel patiënten zien zelfzorg zitten, anderen voelen weerstand. Wie nog te zwak is of er erg mee worstelt, geven we extra tijd. Niet te lang, want patiënten gaan gemiddeld na vier dagen met ontslag. Het mooie is, na de eerste stap zie je de vaardigheden snel toenemen. Al doende groeit hun zelfvertrouwen. Dat zien we terug in de cijfers. Het overgrote deel van de patiënten gaat nu volledig zelfredzaam naar huis.”
Coachen Meer zelfredzaamheid, al dan niet met hulp van mantelzorg, betekent in het grotere plaatje meer autonomie voor de patiënt, maar ook minder zorgkosten en minder druk op de thuiszorg. Aan de basis ligt een veranderd verpleegkundig perspectief, in dit geval omarmd door de zes stomaverpleegkundigen van de afdeling chirurgie. Veranderde er veel voor hen? Parone: “We coachen meer. Naast de patiënten coachen we óók onze pas gediplomeerde collega’s. Ze krijgen eerst een bootcamp-les van ervaren collega’s. Daarna kijken ze een keer mee. De volgende stap is dat ze zelf het werk doen, terwijl een ervaren collega coacht. Die opzet werkt prima.”
Stomaplan Rond de nieuwe aanpak werken polikliniek en de verpleegafdelingen goed samen, zeggen Parone en Franka. Tijdens het poliklinische preoperatieve gesprek krijgt de patiënt al uitgebreide informatie, ook over zelfzorg. Door per patiënt een digitaal ‘stomaplan’ bij te houden, zien alle betrokken zorgverleners wie misschien wat extra hulp kan gebruiken. Het plan beschrijft daarnaast onder meer complicaties, afspraken en adviezen. Bij de sterk toegenomen zelfredzaamheid van patiënten hoort ook dat stomadragers tegenwoordig veel sneller aan de bel trekken bij een probleem, zeggen beide gespecialiseerde verpleegkundigen. Vroegtijdig bijsturen voorkomt verergering van problemen en daarmee ook onnodige inzet van tijd en middelen.
Belangrijker rol? Is de rol van stomaverpleegkundigen belangrijker geworden? “Qua voorlichting en coaching is onze rol nóg groter geworden”, denkt Franka. “Daarnaast lossen we in overleg met onder andere leveranciers, huisartsen en apotheken vrijwel alle praktische problemen op. Met altijd de gevolgen voor de zelfredzaamheid van de patiënt in ons achterhoofd.” Parone: “We zijn ook belangrijk voor de patiënt die wil praten over bijvoorbeeld psychische problemen of seksualiteit. Zo nodig regelen we een doorverwijzing.”
Om ook de thuiszorgverpleegkundigen goed aangesloten te houden, organiseerde het JBZ recent een symposium voor deze groep waarin de vernieuwde JBZ-stomazorg uitgebreid aan de orde kwam.